‘Chemtrails Over the Country Club’: Tiếng hát lữ hành

“ Chemtrails over the Country Club” – album thứ bảy của Lana Del Rey – giống như một phiên bản rút gọn của người tiền nhiệm “Norman Fucking Rockwell!“

Chemtrails over the Country Club ra đời khi sự nghiệp của Lana Del Rey đang ở thời kỳ đỉnh cao.

Album trước đó, Norman Fucking Rockwell! (2019), nhận được phản hồi tích cực từ khán giả lẫn phê bình. Nhiều tạp chí ưu ái gọi đây là “album xuất sắc nhất” của Lana Del Rey. Viện hàn lâm trao tặng cô 2 đề cử Grammy, bao gồm “Album của năm” và “Ca khúc của năm” cho bài hát chủ đề.

Năm 2020, Lana Del Rey giới thiệu một tập thơ mang tên Violet Bent Backwards over the Grass. Ngoài bản sách giấy, cô còn thực hiện bản sách nói. Trong đó, nữ ca sĩ tự đọc 14/30 bài thơ tự chọn trên nền nhạc của Jack Antonoff.

Trong năm, cô cũng định ra mắt một album mới nhưng bị trì hoãn bởi dịch Covid-19. Dự án ban đầu có tên là White Hot Forever, sau đó đổi thành Chemtrails Over The Country Club, phát hành tháng 3/2021.

Cuốn tự truyện bằng âm nhạc

Sở hữu cái tên rất dài, nhưng Chemtrails over the Country Club lại là album có thời lượng ngắn nhất của Lana Del Rey. 11 ca khúc gói gọn trong 45 phút, được sắp xếp thành một câu chuyện rõ ràng theo trật tự thời gian.

Bằng lời hát đậm chất tự truyện, Lana Del Rey dẫn dắt người nghe đi từ những ký ức tuổi thơ khi chưa nổi tiếng, đến lúc nếm trải nỗi cô đơn cùng cực của tuổi trưởng thành.

Cô kể rằng mình “đến từ một thị trấn nhỏ” thật xa (Let Me Love You Like A Woman). Cô lớn lên cùng nhạc jazz, mê mẩn những ca khúc của White Stripes và Kings Of Leon (White Dress). Người yêu cô sinh tháng 12, còn cô sinh tháng 6, có “cung Mặt trăng là Sư Tử, Cự Giải là cung Mặt trời” (Chemtrails Over The Country Club).

Ngay từ ca khúc đầu tiên, White Dress, Lana Del Rey hồi tưởng về tuổi 19, thuở còn là một cô hầu bàn vô danh. Bài hát đơn giản chỉ dùng piano, vẽ nên một không gian tĩnh lặng, lãng đãng.

Mặt trời mùa hạ soi rọi những tia nắng sớm mai. Người hát trầm ngâm suy nghĩ về “một thời khắc đơn giản hơn”, khi mọi thứ vẫn còn nằm trong vòng kiểm soát.

Đó là một mùa hè khác của tuổi trẻ, khi cô còn đang vận đồ trắng làm phục vụ cho một quán bar ở Orlando. Bộ váy bó sát khiến cho không khí càng trở nên oi bức, dù đang là ca tối. Chẳng có gì trong tay ở thời điểm đó, nhưng cô gái trẻ chưa bao giờ cảm thấy tự do hơn thế.

Đến ca khúc chủ đề, Chemtrails Over The Country Club, Lana Del Rey vẽ tiếp bức tranh tuổi thơ: cô và người yêu là những đứa trẻ đứng “dưới vệt khói máy bay trên câu lạc bộ đồng quê”.

Từng câu từng chữ góp nhặt những ký ức vỡ vụn: quán cà phê ở trường tiểu học, chiếc xe thể thao màu đỏ, tiếng ồn náo nhiệt phát ra từ chợ Brentwood. Giữa những mảng màu cũ kỹ là hình ảnh cô cùng chị gái vui đùa bên dưới hồ bơi, trên người vẫn đeo trang sức.

Cá tính hoang dại của Lana Del Rey đã được định hình từ khi còn là nàng Elizabeth Grant – tên thật của nữ ca sĩ.

“Bạn không chơi thì bạn không vui”, cô hát.

Tiếng hát của người lữ hành

Sau khi nhắc lại những gì đã qua, Lana Del Rey bắt đầu trở về với hiện tại. Giống những album trước, cô vẫn là một “con chiên ngoan đạo” (Tulsa Jesus Freak), một trái tim hoang dại (Wild At Heart) nhưng khao khát yêu đương (Let Me Love You Like A Woman). 

Giữa album là Wild At Heart, một ca khúc được đặt tên theo bộ phim nổi tiếng của David Lynch ra đời năm 1990. Chuyện phim kể về một đôi trai trẻ lên đường chạy trốn khi người mẹ độc đoán của cô gái (Laura Dern) tìm cách săn lùng chàng trai (Nicolas Cage).

Nếu Wild At Heart là một “road movie” (phim hành trình) thì Chemtrails Over The Country Club phải là một “road album” (album hành trình). Lana Del Rey hóa thân thành phiên bản hiện đại của Laura Dern. Cô mượn nhân vật của Dern để nói thay tiếng lòng: “Ngày qua ngày, tôi chỉ nghĩ đến việc rời đi”.

Chủ nghĩa xê dịch trở thành nguồn cảm hứng xuyên suốt album. Cảm giác muốn trốn chạy ẩn dật trong từng ca khúc.

Khi Lana Del Rey tuyên bố mình đã sẵn sàng rời Los Angeles (Let Me Love You Like A Woman), cũng là lúc cô rũ bỏ hình ảnh Lolita để vào vai Marylou của On The Road. Phóng lên chiếc xe màu đỏ, cô cùng người tình thực hiện chuyến đi xuyên Mỹ.

Những ánh đèn nhấp nháy nơi kinh đô điện ảnh Hollywood nhường chỗ cho núi đồi trùng điệp vùng Calabasas (Wild At Heart). Những cánh đồng ngô vàng rực của Nebraska (Not all those who wander are lost) được thay thế bằng đầm lầy ven biển Louisiana (Dance Till We Die).

Ở thời khắc đỉnh điểm của hành trình, Lana Del Rey thực sự trở thành một “nomad” (du mục) trong Nomadland (2020). Cô hát: “Tôi đã mặc mỗi một bộ đồ chết tiệt trong ba ngày chết tiệt” (Not all those who wander are lost).

Phiên bản rút gọn của
Norman Fucking Rockwell!

Chemtrails Over The Country Club đánh dấu lần thứ ba Lana Del Rey bắt tay cùng Jack Antonoff – người từng nhào nặn Norman Fucking Rockwell! Thế nên, không khó để nhận ra những điểm tương đồng giữa hai album.

Tinh thần tối giản của Norman Fucking Rockwell! được giữ nguyên. Các nhạc cụ được sử dụng tiết chế (thậm chí là tiết chế hơn), nhường không gian để Lana Del Rey phô bày giọng hát. Âm nhạc đi từ dream pop để hồi tưởng về quá khứ, sau đó chuyển hẳn sang folk để diễn tả tả thực tại. Đôi chỗ, Antonoff sử dụng country làm chất liệu, như tên album gợi mở.

Chemtrails Over The Country Club cũng loại bỏ được những thiếu sót mà bộ đôi Del Rey – Antonoff mắc phải ở lần đầu hợp tác. Album khúc chiết hơn, tính concept (nội dung) rõ ràng hơn, âm nhạc thống nhất hơn.

Điểm đặc biệt bất ngờ lại chính là giọng hát của Lana Del Rey – thứ mang lại danh tiếng, nhưng cũng nhiều lần khiến cô bị chỉ trích, phê bình. Lần này, nữ ca sĩ cho thấy cô không chỉ thay đổi trong âm nhạc, mà còn biến hóa trong giọng hát.

White Dress là một minh chứng. Trong vòng 5 phút rưỡi, cô hát hoàn toàn bằng giọng gió (falsetto), đôi khi nghe khó chịu như bị nghẹt mũi. Cách xử lý mới lạ khiến bài hát tách biệt hẳn so với các ca khúc khác trong sự nghiệp của Del Rey.

Hay Let Me Love You Like A Woman xứng đáng là một “instant classic” (tác phẩm kinh điển ngay khi ra đời). Bản ballad được phối đơn giản chỉ bằng piano để giọng của Lana Del Rey thành trọng điểm. Cô khẽ ngân nga từng lời hát một cách dịu dàng, tha thiết. Cô thủ thỉ như rót mật vào tai, rồi cất cao giọng ở điệp khúc.

Đến Tulsa Jesus Freak hay Dark Is Just Game, giọng của Lana Del Rey tan ra và hòa cùng bản phối. Antonoff tạo một màng lọc khiến giọng hát như được phát ra từ một chiếc radio cũ kỹ.

Ở gần cuối bài Yosemite, nữ ca sĩ ngừng hát và chuyển sang đọc thơ: “Em nhớ mình đang xem How Green Was My Valley / Rồi em chợt nghĩ / Hẻm núi nơi anh đến sâu cỡ nào?
Tivi nhiễu sóng rất lớn / Phải chăng là vì căn nhà gỗ / và những ngọn nến trong gió?(*)”

Suốt album, Lana Del Rey gần như trung thành với lối hát chậm rãi, từ tốn và giọng hát thều thào như hơi thở. Có những khoảnh khắc, cô rời bỏ cõi mộng của dream pop để thể hiện những cảm xúc chân thực nhất với country và folk. Điển hình là ba bài cuối, chất giọng của Lana Del Rey được Antonoff giữ nguyên, không chỉnh sửa.

Cái giá của sự nổi tiếng là gì?

Trong Norman Fucking Rockwell!, Lana Del Rey trần thuật về giấc mơ Mỹ. Đến Chemtrails Over The Country Club, cô bóc tách nỗi cô đơn đằng sau hào quang và danh vọng.

Nhan đề Chemtrails Over The Country Club vốn không phải là lựa chọn đầu tiên, nhưng nó hợp lý hơn hẳn so với White Hot Forever (***).

Dưới góc nhìn của Lana Del Rey, thế giới showbiz hiện lên như một “câu lạc bộ đồng quê” ồn ã. Ở đó, cô chỉ muốn làm một vệt khói trắng lơ lửng trên bầu trời, lặng lẽ xuất hiện, lặng lẽ biến mất.

Giống như ảnh bìa, đan xen giữa album là hai mảng màu sáng tối. Đối nghịch với “những ánh đèn máy ảnh nhấp nháy” là một “vụ tai nạn xe hơi” thảm khốc (Wild At Heart). Khi cả thế giới đang điên cuồng, cô bỏ mặc để cùng người yêu “get high” (phê thuốc) trong bãi đậu xe (Dark is just a Game).

Đứng trước đại lộ danh vọng Hollywood, Lana Del Rey ao ước được làm một người “không có gì ngoài bình thường” (Tulsa Jesus Freak). Cô sẵn sàng đánh đổi sự nổi tiếng chỉ để được “yêu như một người phụ nữ” (Let Me Love You Like A Woman).

Trong thế giới của những ngôi sao, mọi người mang “những khuôn mặt không giống nhau, nhưng câu chuyện của họ đều kết thúc một cách bi thảm” (Dark is just a Game). Một khoảnh khắc, Lana Del Rey khẽ nhắc đến huyền thoại nhạc đồng quê: “Tôi không muốn kết thúc như Tammy Wynette”, cô tha thiết khẩn cầu (Breaking up slowly).

Năm 1998, Wynette qua đời tại nhà riêng ở tuổi 55. Những phút cuối đời bà bị bệnh tật hành hạ, nhưng vẫn phải dâng tặng lời ca tiếng hát cho người.

Đến cuối album, nữ ca sĩ thấy mình đơn độc như “một hòn đá lăn” (**). Cô chia tay người yêu, bạn bè cũng lần lượt bỏ đi hết. Giữa đoạn đường, tâm trí cô cứ luẩn quẩn ở phố Berkeley và khu Woodside, mãi kẹt lại ở California (Dance Till We Die).

“Đó là cái giá của sự nổi tiếng”, Lana Del Rey kết luận. “Nó đen tối, nhưng chỉ là một trò chơi” (Dark is just a Game).

Trạm cuối của chuyến lữ hành

Dù buồn bã, những sáng tác mới của Lana Del Rey luôn thấp thoáng bóng hình của hy vọng.

“Đâu phải ai lang thang cũng lạc lối”, cô mạnh mẽ tuyên bố trong Not all those who wander are lost. Đến Breaking Up Slowly, Nikki Lane góp giọng và nhắn nhủ: “Thật khó để cô đơn, nhưng đó là điều đúng đắn”.  

Với Lana Del Rey, mỗi chuyến đi là một bước nhảy tạo nên vũ điệu đẹp đẽ. “Đời đâu phải lúc nào cũng diễn ra như ta tính”. Thế nên, cô bất chấp tất cả để nhảy nhót cho đến tận cùng (Dance Till We Die).

Ở trạm cuối của chuyến lữ hành, Lana Del Rey thấy mình tỉnh giấc trong một khách sạn xa lạ.

Ca khúc cuối cùng, For Free, vốn là một sáng tác của Joni Mitchell trích từ album Ladies of the Canyon (1970). Đây cũng là một trong những ca khúc được cover (hát lại) nhiều nhất của nữ ca-nhạc sĩ người Canada.

Từng một thời lừng lẫy với dòng nhạc folk, Joni Mitchell là người có ảnh hưởng đến nhiều sáng tác gần đây của Lana Del Rey. Phần lớn các ca khúc trong Norman Fucking Rockwell! được lấy cảm hứng từ các album của bà, tiêu biểu là Blue (1971).

Lana Del Rey nâng niu sáng tác của đàn chị bằng sự trân trọng. Bản phối mới gần như dựa trên bản gốc, không có nhiều thay đổi. Khác biệt duy nhất là sự tham gia của Zella Day và Weyes Blood, tạo thành một tam ca buồn bã hát về danh vọng cuộc đời.

Ca khúc khép lại cả album bằng một hình ảnh giản dị và ấm áp. Một người đàn ông chơi kèn clarinet miễn phí trên đường. Cô nhìn anh rồi chạnh lòng nghĩ về bản thân: anh ta chơi miễn phí, còn cô chơi vì số mệnh; cô chơi theo “tiếng gọi của rèm nhung”, và chỉ chơi khi được trả tiền.

Tiền bạc, danh vọng, khao khát tự do và nỗi buồn thời cuộc đều là những chủ đề quen thuộc trong âm nhạc của Lana Del Rey. Chúng chỉ được tô đậm một lần nữa, trong Chemtrails over the Country Club.

* Đọc thêm các bài viết về Lana Del Rey tại đây.

Đánh giá: ***1/2 (3.5/5)

Chú thích:
(*) Candle in the Wind là tên một ca khúc nổi tiếng của Elton John.
(**) Hình ảnh “hòn đá lăn” gợi nhớ đến sáng tác nổi tiếng của Bob Dylan: Like a Rolling Stone.
(***) Để làm rõ vấn đề này, cần tìm hiểu thêm về vụ lùm xùm mà Lana Del Rey vướng phải trước khi phát hành album. Nói vắn tắt, thì nhiều bình luận chỉ trích rằng cô là người “phân biệt chủng tộc” (racism).
Trong ngữ cảnh đó, “White” (trắng) trở thành một từ nhạy cảm. Lana Del Rey được cho là sẽ đáp trả truyền thông trong album tiếp theo, Blue Banisters, sẽ phát hành vào tháng 7/2021.