“Blue Banisters” – album phòng thu thứ tám của Lana Del Rey – dùng tiếng quạ kêu để báo hiệu cái chết của cuộc tình buồn.
Lana Del Rey sáng tác rất nhiều tình ca tan vỡ, nhưng chưa có một album tan vỡ (breakup album) đúng nghĩa. Các đĩa đầu của cô thường mô tả cảm giác lạc lối khi mắc kẹt trong mối quan hệ độc hại. Len lỏi giữa những bài hát thất tình là những bản nhạc ngợi ca tình yêu như Radio (Born To Die), West Coast (Ultraviolence), Religion hay Swan Song (Honeymoon).
Kể từ Lust for life, ngòi bút của Lana Del Rey phóng túng hơn khi đề cập đến nhiều vấn đề khác. Cô trăn trở về tình hình chính trị, định nghĩa về nữ quyền hay hoài niệm về giấc mơ Mỹ. Gần nhất, Chemtrails Over The Country Club như cuốn nhật ký chép lại những trang cuộc đời nữ ca sĩ, từ khi chưa nổi tiếng đến lúc bước lên đỉnh cao danh vọng.
Ra đời chỉ vài tháng sau Chemtrails Over The Country Club, Blue Banisters khai thác chủ đề mà Lana Del Rey tâm đắc nhất: những cuộc tình nát tan.
Phần lớn thời lượng cô dành để kể lại quãng thời gian ủ dột vì tình, đau đớn khi người yêu không nhấc máy lẫn những đêm mất ngủ vì khóc thầm. Như tên gọi, album là tuyển tập gồm 15 ca khúc buồn bã về nỗi cô đơn khi cuộc sống thiếu vắng tình yêu.
Hình bóng về một người đàn ông
Với thời lượng dài (gần 62 phút), Blue Banisters là album không dễ nghe, dù sự chậm rãi chẳng hề xa lạ trong âm nhạc của Lana Del Rey. Các ca khúc phần lớn là ballad, phối theo country/folk chủ đạo, được sáng tác với mục đích lưu trữ cảm xúc nhiều hơn là tạo giai điệu bắt tai, dễ nhớ.
Cách biên tập cũng khác thường. Ba bài hát đầu nối vào nhau thành đoạn mở màn (intro), dẫn dụ người nghe bước vào thế giới nhuộm màu xanh buồn do Lana Del Rey tạo ra.
Nữ ca sĩ bắt đầu ca khúc chủ đề – Blue Banisters – bằng kỷ niệm mờ nhạt ở tiểu bang Oklahoma, được cô bạn Jenny khơi gợi trong một lần ghé thăm nhà. Bài hát không có điệp khúc (chorus) lặp lại giống cấu trúc của một bản pop thông thường. Từng đoạn lời là một khổ trong bài thơ phổ nhạc, nối vào nhau tạo thành chuỗi tâm sự dài đằng đẵng.
Thay vì hát, Lana kể chuyện.
Sau khi vu vơ hỏi về bức tranh trên tường, Jenny trao cho bạn chai bia, nhảy vào hồ bơi cùng Nikki Lane rồi tuyên bố: chẳng có nàng thơ nào sống cùng hai từ “hạnh phúc”, chẳng có gã trai nào ham muốn đàn bà thành công, hoặc nổi tiếng.
Lời nói như thể sấm truyền, khiến tâm trí Lana mất đi sự tĩnh lặng vì sợ hãi. Cô chợt nhớ về người đàn ông từng yêu nay chỉ còn trong dĩ vãng. Anh nói sẽ trao cho cô những đứa trẻ, xóa tan mọi đớn đau, nói sẽ về vào mỗi tháng Năm để sửa chong chóng gió, giúp cô sơn lan can thành màu xanh.
Xanh là màu Lana Del Rey yêu thích nhất – như cô tâm sự trong The Blackest Day (Honeymoon) – cũng là màu biểu trưng cho nỗi buồn. Trong bài, màu xanh được dùng làm ẩn dụ cho những lời hứa không bao giờ được thực hiện.
Đông qua, hạ đến, biết bao lần năm tháng vút bay theo từng mùa. Trái tim người hát phủ màu buồn nhưng lan can xanh mãi chưa xuất hiện trước hiên nhà.
Lời tự sự của người phụ nữ “phức tạp”
Chỉ khi tiếng kèn trumpet vang lên đường đột trong đoạn interlude The Trio, câu chuyện của Blue Banisters mới thực sự bắt đầu. Đoạn nhạc vốn là sample (nhạc mẫu) lấy từ ca khúc cùng tên trong cuốn phim cao bồi bất hủ The Good, the Bad and the Ugly (1966) của đạo diễn Sergio Leone.
Black Bathing Suit nối tiếp bằng tiếng quạ kêu, như thể báo hiệu cái chết của cuộc tình buồn. Ở những câu đầu tiên, Lana Del Rey uể oải hát về chuỗi ngày giãn cách bằng âm lượng nhỏ nhất có thể: “nếu đây là tận thế, tôi chỉ muốn có bạn trai.”
Lời hát ban đầu là tên ca khúc (“If This Is the End… I Want a Boyfriend”), sau đó được đổi lại bằng một nhan đề gọn gàng hơn. Trái lại, đây là bài dài nhất, cũng rối rắm nhất album khi liên tục đề cập nhiều vấn đề trong đời sống. Cô tâm sự về mối quan hệ không tốt đẹp với mẹ, đáp trả truyền thông vì những bình luận về ngoại hình, tự nhận mình là người phức tạp, từng bị nhận xét là “gái hư”, đồng thời là một người tình bất thường.
Giữa chuỗi ngày sóng gió, nữ ca sĩ chỉ ao ước có ai đó bên cạnh để cùng ăn kem và xem tivi nhưng không thành. Bộ đồ tắm, vật duy nhất giúp cô khỏa lấp nỗi buồn, lại là thứ chẳng thể sẻ chia cùng ai.
Các bài hát tiếp theo nối dài chuỗi tự sự của Lana Del Rey bằng nỗi nhớ. Trong If You Lie Down with Me, cô nhắm mắt hồi tưởng về người cũ rồi tha thiết hát: “Đừng nói anh đã quên em, khi đôi ta biết là không phải vậy”. Trong Thunder, cô kể rằng người ấy đến chớp nhoáng như sấm rền, ra đi để lại khoảng trống trong tim. Đến Nectar of the Gods, nữ ca sĩ chẳng thể kiểm soát được lý trí lẫn con tim, mặc cho cồn và chất kích thích điều khiển cảm xúc.
“Em từng mơ về người như anh, giờ em chẳng hiểu tại sao lại thế.”
Đỉnh điểm của dòng suy tưởng tiêu cực là Dealer. “Tôi chẳng thiết sống nữa”, Lana hét lên như thể bầu trời trên đầu sắp sửa đổ sụp, không gì cứu vãn.
Âm hưởng mạnh mẽ từ “Video Games”
Blue Banisters không phải là album được thực hiện ngẫu hứng. Ngay khi Chemtrails Over The Country Club vừa ra đời, Lana Del Rey mạnh dạn tuyên bố sẽ giới thiệu album thứ hai trong năm mang tên Rock Candy Sweet. Sau nhiều lần úp mở, tung đĩa đơn quảng bá, đổi tên, dời lịch, album cuối cùng cũng phát hành vào tháng 10 – đúng dịp Video Games xuất hiện cách đây một thập niên, giúp cái tên Lana Del Rey nổi tiếng toàn cầu.
Cố tình trì hoãn để “đứa con tinh thần” trở thành món quà kỷ niệm 10 năm rong chơi trên con đường ca hát, Lana dồn nén nhiều cảm xúc và hoài niệm vào album.
Trong danh sách ca khúc, có bài mới toanh viết trong khoảng thời gian đại dịch, lại có bài cất tủ từ rất lâu như Nectar of the Gods và Cherry Blossom – sáng tác cùng tình cũ Barrie James O’Neill từ thời Ultraviolence (2014), hay Living Legend từng được thu âm năm 2013. Các bài hát mới và cũ trộn lẫn vào nhau với mục đích tạo thành một album mang âm hưởng buồn bã như Video Games.
Cái tên Jack Antonoff – “cha đẻ” của Norman Fucking Rockwell và Chemtrails Over The Country Club – không còn xuất hiện trong vị trí sản xuất. Đổi lại là một loạt gương mặt từ quen (Rick Nowels) đến lạ (Mike Dean).
Dù thay thế cộng sự, cái hồn “sầu nữ” trong âm nhạc Del Rey gần như không đổi. Cô trung thành với lối hát từ tốn của người bộ hành, xử lý từng nốt nhạc nắn nót như đang tập ru, đôi chỗ cô cố tình hát nhỏ đến mức khó nghe, mệt mỏi đến nỗi hơi thở cũng cạn kiệt.
Ngoại trừ phần hip hop beat trong bản interlude, các nhạc cụ được tiết chế để người nghe có thể cảm nhận giọng hát và câu chuyện. Số lượng ca khúc dùng trống và bass chỉ đếm trên đầu ngón tay (Text Book, Black Bathing Suit). Dàn dây và kèn – hai âm thanh đặc trưng của jazz – trải dài xuyên suốt những bài như Arcadia, Thunder, tạo cảm giác hoài cổ.
Từ Wildflower Wildfire, phần còn lại của album mang nặng hơi thở Elton John, Leonard Cohen, Joni Mitchell hay Bob Dylan. Có bài dùng piano chủ đạo (Cherry Blossom), cũng có bài phối theo phong cách acoustic với tiếng guitar trải dài xuyên suốt (Nectar of the Gods).
“Biến nỗi buồn thành niềm hạnh phúc”
Blue Banisters cuộn người nghe vào lời hát đau đến nghẹt thở, nhưng sóng đôi cùng cảm giác tuyệt vọng là sự thanh thản, nhẹ nhàng.
Trong Beautiful, Lana Del Rey tuyên bố sẽ biến nỗi buồn thành niềm hạnh phúc rồi vỗ về trái tim đơn côi bằng vòng hòa thanh tuyệt đẹp với piano. Lấy danh họa Picasso làm dẫn chứng, cô cho rằng nước mắt sẽ là nguồn cảm hứng tuyệt vời cho mọi vĩ nhân, lấy cơn sầu làm nguyên liệu nhào nặn kiệt tác.
Arcadia cũng là sáng tác rất đỗi yên bình. Bài hát được đặt theo tên một thành phố ở bang California – nơi Lana sống từ năm 2012, đồng thời là tên miền địa đàng ở Hy Lạp – xứ sở đại diện cho sự ngây thơ, tĩnh lặng và mộc mạc.
Xuyên suốt ca khúc, nữ ca sĩ sử dụng nhiều hình ảnh bay bổng đầy tính tượng hình. Cô xem cơ thể là tấm bản đồ Los Angeles, vòng một tạo thành đỉnh Sierra còn ngón tay người tình như chiếc Toyota chạy dọc theo những đường cong ở vòng ba.
Hạnh phúc, thứ Lana Del Rey từng nhiều lần tìm kiếm, nay hiện diện trong những dòng chữ giản đơn. Có những khoảnh khắc cô dùng tay gạt đi những dòng nước mắt để “chơi” với nỗi buồn, làm bạn với cô đơn và sáng tác.
Khác những album trước, Lana Del Rey sống trong hiện tại nhiều hơn bằng cách tham chiếu những khoảnh khắc thời đại như phong trào Black Live Matters (Text Book) hay Covid-19. Càng tiến sâu vào album, những mảng màu ký ức về người tình dần phai nhạt. Violets for Roses là lời chào tạm biệt dành cho chàng trai đã bỏ cô đi, người khiến cô phải đổi nhành hoa tím thành những đóa hồng.
Chấp nhận thay đổi để yêu một người liệu có thực sự là điều đúng đắn?
Câu trả lời là không. Bước ra đường phố sau khoảng thời gian nhốt mình trong gian phòng, Lana cảm thấy hạnh phúc khi thấy những bé gái tháo gỡ khẩu trang. Rời khỏi cuộc tình, cô như trút bỏ nhiều âu lo, dành thời gian để yêu những điều nhỏ nhặt trong đời. Dù chỉ là làn gió mùa hạ hay gương mặt trẻ con cũng đều khiến cô mỉm cười.
“Kể từ khi không còn yêu anh, em thấy yêu bản thân nhiều hơn.”
Ba ca khúc cuối tạo thành cái kết dành cho một Lana khác: cứng rắn hơn, lý trí hơn, không nhắc đến tình cũ mà dùng âm nhạc để tri ân những người đem lại cho cô niềm vui. Living Legend viết cho người bạn Jane Powers, Sweet Carolina gửi đến em gái Chuck Grant, Cherry Blossom dành tặng đứa con gái cô khao khát có được trong tương lai.
Khi câu chuyện của Blue Banisters khép lại, Lana Del Rey vẫn độc bước trên hành trình của sự sống. Song, cô không còn tìm bắt chú bướm “hạnh phúc” mỗi đêm như đã từng, mà chấp nhận thực tại như lẽ hiển nhiên.
* Đọc thêm các bài viết về Lana Del Rey tại đây.
Đánh giá: ***1/2 (3.5/5)
